De hypotheekrente aftrek is zoals dit heet een fiscale stimuleringsmaatregel om het eigen woning bezit te bevorderen. Wat maar weinig mensen weten is dat deze wet al in 1892 is ingevoerd. In eerste instantie was nog geen sprake van een fiscale stimulering. De fiscale behandeling van inkomsten en vermogen stond centraal in de eerste dagen van de hypotheekrente aftrek. In de Wet Vermogensbelasting 1892 werd de woning net als ander vermogen gezien als een bron van inkomsten. En wanneer er inkomsten werden verdient, waren de aftrekbare kosten om deze inkomsten te verdienen aftrekbaar. Het is vergelijkbaar met de huidige ZZP ondernemer die met zijn eenmanszaak kosten maakt om zijn werk uit te voeren waarbij deze kosten van de opbrengsten mogen worden afgetrokken.
Vele veranderingen en wijzigingen door de jaren heen hebben de hypotheekrente aftrek gemaakt zoals deze momenteel is: particulieren die een woning hebben aangekocht en hiervoor een hypotheek hebben afgesloten kunnen in aanmerking komen voor een fiscaal voordeel over de rente en kosten die betaalt zijn voor het aanschaffen of verbeteren van de eigen woning. Voorwaarden zijn dat de aangekochte woning moet dienen als hoofdverblijf van de belastingplichtige en dat hij inkomstenbelasting plichtig moet zijn. Deze inkomstenbelasting moet ook daadwerkelijk door de belastingdienst zijn ontvangen. Wanneer de werkgever onverhoopt de loonheffingen niet heeft afgedragen vervalt - hoe sneu dit ook mag zijn - het recht op hypotheekrente aftrek. Ook wanneer situaties ontstaan waar geen inkomstenbelasting wordt ontvangen - zoals bijvoorbeeld bij ontslag - vervalt het recht op hypotheekrente aftrek.
Beperking van de hypotheekrente aftrek
De steeds groter wordende overheidsuitgaven zorgen ervoor dat steeds meer subsidies en fiscale voordelen worden beperkt of zelfs afgeschaft. De eerste scheurtjes in de hypotheekrente aftrek kwamen in de jaren 90. Het was tot deze tijd mogelijk (en gebruikelijk) de betaalde rente over de volledig openstaande schuld waarbij de woning als onderpand diende aftrekbaar te maken. Dit wilde zeggen dat wanneer er consumptieve bestedingen plaatsvonden waarbij de woning als onderpand diende, de rente 'gewoon' aftrekbaar was. Deze mogelijkheid werd in de jaren 90 vaak gebruikt om aandelenpakketten aan te kopen en een groot voordeel te behalen bij de beleggingswinst. Het risico was, hoewel er met geleend geld werd belegd, relatief laag.
Een tweede beperking van de hypotheekrente aftrek is te vinden in de 30 jaarsperiode. De aftrekbaarheid van hypotheekrente is hierdoor beperkt voor een periode van 30 jaar. Wanneer de hypotheek na 30 jaar nog niet is afgelost verhuist deze van box 1 (met aftrek) naar box 3 (zonder aftrek).
De glazen bol... wat gaat er gebeuren?
Bewust is gekozen 'de glazen bol' te gebruiken om deze paragraaf te beschrijven. Wel kunnen enkele scenario's naast elkaar worden gelegd.
In veel huishoudens is de hypotheekrente aftrek een noodzakelijke extra inkomstenbron. De 15e van iedere maand is net als de dag van salaris uitbetaling een dag waar in diverse huishoudboekjes rekening mee gehouden wordt. Rond de 15e van iedere maand wordt namelijk de hypotheekrente aftrek door de belastingdienst uitgekeerd. Dit gegeven maakt de hypotheekrente aftrek in veel gevallen een noodzakelijk onderdeel van het gezinsinkomen. En daar wringt de schoen. Het afschaffen van de hypotheekrente aftrek zal bij deze groep de koopkracht ernstig nadelig beïnvloeden.
De verwachting is dat bij het beperken of verdwijnen van de hypotheekrente aftrek de waarde van de woning zal dalen. De koopkracht neemt immers af en daarbij zal er een verandering in de vraag naar nieuwe woningen komen. Maar niet alleen het afnemen van de koopkracht is hier van toepassing. Ook de geldverstrekker kan flink gaan morren. Het netto besteedbaar inkomen en de bijbehorende fiscale voordelen zijn van groot belang bij het bepalen van de maximale leencapaciteit bij een hypotheekverstrekking. Dit netto besteedbaar inkomen verandert en daarmee zal een ander probleem ontstaan. Oversluiten van een hypotheek wordt lastiger. Verkopen van de woning met een restschuld zal lastiger worden en de geldverstrekker zal hier eerder een spreekwoordelijk stokje voor kunnen steken.
Aflossen van de hypotheek de nieuwe oude norm?
In het verleden, ver voordat de exotische hypotheekvormen hun intrede maakten bestonden er twee hypotheekvormen. Dit waren de annuïteiten hypotheek en de lineaire hypotheek. Het verschil in beide hypotheekvormen komt naar voren in de berekeningsmethode van de maandelijkse aflossing.
Wanneer de hypotheekrente aftrek wordt beperkt of volledig afgeschaft zal het eerder regel worden de hypotheek z.s.m. af te lossen. Dit zal de prijs opdrijven en ook hier bijdragen aan een vermindering van de koopkracht.
Al met al is het de vraag of het afschaffen of beperken van de hypotheekrente aftrek op dit moment wel zo'n goed idee is. Wel is het zo dat de situatie rondom de hypotheekrente aftrek onhoudbaar is. Er is slechts een tip: zorg voor vermogen wanneer de hypotheekrente aftrek echt wordt afgeschaft. Zorg dat er de mogelijkheid ontstaat om een extra groot deel van de hypotheek direct in te lossen. Het is de enige manier om de 'kostenklap' op te vangen.